12,5 Jaar UNIT Academie in Nijmegen.

Diagnose of identiteit?

Openingswoord bij de tentoonstelling 'Uitzonderlijk uniek'

Joost de Beer (Voorzitter Stichting UNIT Academie) - Museum Het Valkhof - 9 februari 2020

Mensen verschillen van elkaar in uitzonderlijk veel opzichten: geslacht en andere lichamelijke kenmerken, geografische herkomst, talenten, rijkdom, het nest waaruit ze komen, de taal die ze spreken, de mate van geluk. En zo’n opsomming kan bijna oneindig zijn. Ook in neurologisch opzicht zijn er aanzienlijke verschillen: er zijn mensen die moeilijk hun aandacht kunnen focussen, die buitengewoon veel van zichzelf houden, die moeite hebben met lezen, spellen of rekenen, die uitzonderlijk druk zijn, die hoogbegaafd zijn of die moeite hebben met het beginnen en onderhouden van communicatieve interactie of sociale contacten. Vanuit medisch oogpunt gaat het hier om mensen met een stoornis, zoals dyslexie of dyscalculie De gedragskenmerken die met die stoornissen gepaard gaan, worden kort en krachtig benoemd met een diagnose. En die diagnose geeft mensen die de stoornis niet hebben, het prettige gevoel “normaal” te zijn. Maar de medische benadering heeft ook een keerzijde: de diagnose werkt stigmatiserend en dat stigma werkt beeldvorming in de hand: iemand die een beetje drukker is dan normaal, wordt al snel een “ADHD’er” genoemd. En zodoende worden er scheidslijnen getrokken tussen de diagnosegroepen en de mensen die die diagnose niet hebben.

Maar wat is in vredesnaam normaal in neurologisch opzicht? Moeten we die scheidslijnen niet gewoon vergeten en moeten we ons niet schikken in die neurologische verschillen? Als er geen norm is, wat is dan normaal en wat afwijkend? Praten we hier nog wel over diagnoses of gaat het hier veel meer om een identiteit die moet worden gerespecteerd? Op die vraag heeft de Stichting UNIT Academie in haar 12,5-jarig bestaan een heel helder antwoord gegeven. De identiteit van de deelnemers moet worden gekoesterd.

Maar niet iedereen dacht daar hetzelfde over. Er waren instellingen, met name onderwijs- en zorginstellingen, die er niet in slaagden om de grote talenten in deze jonge mensen naar boven te halen. Want dat is waar het de UNIT Academie om te doen is: alle deelnemers hebben talenten, maar stel ze vooral in staat om die talenten te ontplooien. Geef de deelnemers een kans, in plaats van hen aan de kant te schuiven.

Meteen vanaf de oprichting was er heel veel belangstelling vanuit het hele land en studenten van de UNIT Academie maakten succesvolle stappen naar een actief leven in de beeldende kunst en vormgeving. Zij werden gezien en gehoord en kregen de kans om te laten zien waar ze heel goed in waren. Zorginstellingen om ons heen zorgden voor woonruimtes en ook regelmatig voor ambulante woonbegeleiding.

De eerste vijf jaar bekostigde het UWV het schoolgeld, om daarna met de mededeling te komen dat er alleen nog maar een half jaar een opleiding aangeboden mocht worden. Daar zijn we niet mee akkoord gegaan en we hebben onze academie omgezet naar een werkplaats. In 2014 kwam de mogelijkheid om mee te doen aan de aanbestedingsrondes in verband met de transitie van de jeugdzorg naar de gemeentes. Met ongelooflijk veel werk is dit gelukt en zijn we tot juli vorig jaar een dagbestedingslocatie geweest waar je met een WMO-indicatie terecht kon. Het concept was nog steeds hetzelfde: (jong)volwassenen met beeldend talent en een normale tot hoge intelligentie en een vorm van autisme een plek bieden van waaruit zij een keer een vervolgstap zouden zetten richting onderwijs, werk of een gestructureerd leven.

In de afgelopen 12 ½ jaar zijn er de nodige projecten gerealiseerd zoals: beeldende kunstvaklessen, uitgeven van (geïllustreerde) boeken, gastlessen van kunstenaars, bezoeken aan musea, in opdracht werken voor derden, samenwerken met andere organisaties, het runnen van een kunstwinkel, inrichten van exposities. Niet alleen de gemeentes, maar ook subsidiegevers en donaties van privé-personen hebben dit mogelijk gemaakt en de Stichting Unit Academie is hen daar zeer erkentelijk voor !!!! Daarnaast waren ook de inzet en toewijding nodig van alle mensen die bij het UNIT atelier betrokken zijn en waren: op de eerste plaats de deelnemers, oud-studenten, (oud)medewerkers vrijwilligers en ouders. Mijn medebestuursleden Marjan Schaminee en Marlies Geuns. Met name wil ik hier ook de verdiensten noemen van het voorgaande bestuur, onder voorzitterschap van Jan van Laarhoven, met Jan van der Meer, Pauline Hermsen en Heleen Govers als bestuursleden. Maar een daverend applaus vraag ik voor de stabiele factoren binnen de UNIT, de rotsen in de soms woelige branding, de twee directieleden die vol vuur en enthousiasme hun ideeën blijven uitdragen waarvan deze tentoonstelling de bekroning is: de directieleden Gemma van Grinsven en Paul Kroon!!

Echt groot zijn we nooit geweest, maar met toentertijd ruim 40 deelnemers was de UNIT Academie groot genoeg om ten onder te gaan aan de onoverzienbare bureaucratische rompslomp waar je doorheen moest om bij gemeenten te kunnen declareren. En toen ging het niet om een, maar om ruim tien gemeenten die allemaal hun eigen regels stelden. Meer dan voldoende aanleiding om halverwege vorig jaar het roer om te gooien en te pogen om op eigen kracht verder te gaan.

Door deze koerswijziging hebben we de Vrienden van de UNIT in het leven geroepen om ons initiatief en de daarbij behorende activiteiten met een hoge kwaliteit voort te kunnen zetten. Naast het blijven aanvragen van projectsubsidies zal dit de komende jaren een belangrijke bron van inkomsten zijn. Op u doen wij dan ook het morele beroep om Vriend te worden van de UNIT Academie. Aarzelt u niet om de nieuwe flyers van de Stichting UNIT Academie mee te nemen en aan familie, vrienden en bekenden door te geven.

Wijs hen ook op deze tentoonstelling die het topje is van de talentenberg: ruim dertig (oud)-studenten en deelnemers exposeren hier vanaf vandaag, van de ruim 150 studenten/deelnemers die de UNIT Academie in de afgelopen 12,5 jaar heeft gehad. Een veelkleurig palet van talenten die werk van hoge kwaliteit opbrengen als je ze maar tot ontplooiing laat komen en als je alle barrières in dat proces uit de weg ruimt. Ik hoop vurig dat u het na het bezoeken van deze tentoonstelling met ons eens bent: deze kunstenaars hebben een identiteit die we moeten respecteren:

Always Unique, Totally Intelligent, Sometimes Mysterious.

Ik wens u veel kijkplezier.